HEIMWEE

Vraag een Fransman wat zijn favoriete chanson is en de kans is groot dat hij zegt: Mistral Gagnant. In 2015 verkoos het Franse publiek het liedje tot chanson préferée aller tijden. De tekst en de melodie raken een gevoelige snaar. Want als er één gemoedstoestand is die de Fransen verbindt, is het heimwee naar het verloren paradijs dat jeugd heet.

‘Heimwee naar het verloren paradijs dat jeugd heet’

Mistral Gagnant is een liedje van Renaud – voluit Renaud Séchan. Hij schreef de woorden en melodie in 1985 tijdens een verblijf in de VS. Hij nam er een nieuw album op, zijn zevende. Een Amerikaanse pianist tekende voor de ijle openingsnoten waarmee de melancholieke toon meteen is gezet. Als ik die korte ouverture hoor op de autoradio, onderweg van niets naar nergens, zet ik de volumeknop in een reflex op volle kracht.

Renaud, 63 inmiddels, staat weer volop in de belangstelling. Hij gaat zelfs weer toeren door Frankrijk. Na een creatieve impasse van ruim tien jaar en gezondheidsproblemen die mede zijn toe te schrijven aan zijn onlesbare dorst en nicotineverslaving, is hij terug met een nieuw album. Het lijkt erop of de gebeurtenissen in Parijs de geëngageerde schrijver en zanger nieuwe vechtlust gaven. Bij de mars ter nagedachtenis aan zijn kameraden van Charlie Hebdo, op 11 januari 2015, laat Renaud zich sinds lange tijd weer zien in zijn geliefde geboortestad Parijs. Hij schreef jarenlang columns voor Charlie Hebdo en heeft die draad in 2016 weer opgepakt. En hij vond de inspiratie voor een nieuwe reeks chansons.

De zanger met de zachte, verlegen ogen en het leren jack en de rode werkmanssjaal als handelsmerk, debuteerde in 1975 met het album Amoureux de Paname. Met deze lofzang op Parijs en zijn banlieues – Paname is een koosnaam voor de stad, die in de jaren zeventig en tachtig werd gebruikt door de opstandige jeugd en refereert aan de panamahoed die in die tijd bij flamboyante Parijzenaars in de mode was – vestigt Renaud zijn reputatie als dichter en zanger. En als polemist, trouwens. Met de chanson Hexagone neemt hij de elite en gegoede burgerij van Frankrijk vlijmscherp de maat. In latere liedjes neemt hij even virtuoos zijn rode strijdmakkers en ecologievrienden op de korrel. Altijd in onnavolgbaar taalgebruik, doorspekt van Bargoens.

‘Hoe kun je van mij vragen gewoon te blijven?’

De schrijver Renaud maakt mini-verhaaltjes; dikwijls vilein, altijd humoristisch en absurdistisch, vaak teder. En juist zo’n teder liedje brengt hem eeuwige roem. En rijkdom. Die wringt met zijn imago van gewone arbeidersjongen. Daarover bevraagd, zei hij tegen een journalist: ‘Toen ik klein was, speelde ik met tinnen soldaatjes. Die kon je beschilderen, maar er was nooit geld om de juiste verf te kopen. Als ik nu een speelgoedwinkel binnenloop, kan ik de complete voorraad soldaatjes én verf kopen en, als ik zou willen, het hele winkelpand. Hoe kun je dan in godsnaam van mij vragen ‘gewoon’ te blijven?’

In Mistral Gagnant deelt Renaud zijn jeugdherinneringen met zijn dochtertje Lola. Hij vertelt haar over ‘de mensen en dingen die voorbij gaan’, zeg maar. Ieder couplet eindigt met een bezoek aan de snoepwinkel in zijn oude buurt, in het Parijs van de jaren vijftig en zestig, waar hij gelukkige jeugdjaren beleeft in een gezin van zes kinderen. Met zijn tweelingbroer en kornuiten koopt hij er ‘toffees voor één franc’ en Mistral Gagnant, salmiakdropjes in een groen doosje, waar een bonnetje in verstopt zat dat kans bood op nóg een doosje, maar dan gratis.

‘Een klein en onbeduidend liedje’

Mistral Gagnant is het schoolvoorbeeld van een ongrijpbaar moment van wat we wel ‘goddelijke inspiratie’ noemen. De schrijver zit middenin de creatie van zijn zevende album dat in een studio in Californië wordt opgenomen. Er heerst een hittegolf, de verveling slaat toe, de schrijver is weinig geïnspireerd om het album af te maken. Hij mist zijn vrouw en zijn dochter. Die zitten ver weg, in zijn geliefde Parijs. Uit arren moede schrijft hij een paar regels. ‘De rest kwam vanzelf, uit het niets, net als de melodie’, zegt hij er later over.

Renaud belt zijn vrouw in Parijs. Hij vertelt haar dat hij een klein, onbeduidend liedje heeft geschreven. ‘Over mijn jeugd, mijn dochtertje, over sentimenten die geen mens interesseren.’ Hij is niet van plan het liedje op te nemen, maar als zijn vrouw dat op prijs stelt, wil hij het voor háár wel zingen – voor haar alleen, door de telefoon. Met gitaarbegeleiding. En hij zingt. A m’asseoir sur un banc, cinq minutes avec toi, et regarder les gens tant qu’y en a… te parler du bon temps qu’est mort ou qui r’viendra, en serrant dans ma main tes p’tits doigts…’

Hij drukt zijn dochtertje op het hart dat ze het leven lief moet hebben, ook al is de tijd een sluipmoordenaar die kinderen hun lach ontneemt – én hun mistral gagnant. Aan de andere kant van de lijn, in Parijs, is Renauds grote liefde, Dominique, even stil. Dan zegt ze kordaat: ‘als je dit liedje niet opneemt, ga ik van je scheiden.’

Het liedje werd opgenomen. Met de ijle openingsnoten van de Amerikaanse studiomuzikant. Het album werd er zelfs naar vernoemd. Van dat album werden in korte tijd twee miljoen exemplaren verkocht. Renaud was een rijk man. Maar zelfs met zijn vermogen is het hem niet gelukt zijn verloren paradijs dat jeugd heet terug te kopen. Dat doet pijn. En die pijn voelen we allemaal. Dáárom is Mistral Gagnant in 2015 door de Fransen uitgeroepen tot meest geliefde chanson aller tijden.